Абибов Зурбек

Нахо, йолло, ноиндẙ...

(Нақл-ьт ривоят-ьт афсона ць ар кẙй-ьм ҷам’ це кẙлẙк)

Ук руз бчӣ Навруз тар арӣ пь калхоз идора шẙ. Aу-и-с тьрактьр-гẙл арӣ кẙлẙк, уа-и тьрактьр чанд руз уайрон вьдẙк. Дьректьр-и калхоз-бо ғажу за: “мьн-бо ук ёрдамчӣ дай за, аз хи тьрактьр соз кьньм”. Дьректьр и-бо ук мẙлẙк ёрдамчӣ даю. Бчӣ Навруз ма мẙлẙк пь хи тьрактьр ҷо усу, уа-и-бо бьфамону: аз-ьм за, фрмуд «ричаг»-и де вьрозо, ть уан-и де вьрозо; аз-ьм за фрмуд де уан-и калапо, ть уан-и де калапо. А мẙлẙк ғажу за, хуб. Бчӣ Навруз ғажу, де «ричаг»-и калапо, а мẙлẙк ғажу: «Нахо», «ричаг»-и дẙ калапо. Дьв ғажу за, де «ричаг»-и вьрозо, а мẙлẙк ғажу за: «Йолло», «ричаг»-и дẙ вьрозо. Дьв ғажу за, де «ричаг»-и калапо, а мẙлẙк ғажу за: «Нойндẙ», «ричаг»-и дẙ калапо. Ак-ма ӣ-ранг фар вьҷер пь тьрактьр пьшъатон. Бчӣ Навруз тьрактьр соз нашẙ. Уа-и сар-бо дьректьри калхоз бчӣ Навруз-и фрасу за, ти тьрактьр соз шьд-о? Бчӣ Навруз ғажу, за: “тьт мьн-бо ук ёрдамчи-и дуд за, ць саари фар вьҷер хи «Нахо», «Йолло», «Ноиндẙ» ғажук-гẙл пакар мак-и кẙл, тьрактьр-мьс соз ньшьд. Ть нер ук баҷонтар ёрдамчӣ дай за, ауӣ мьн-бо фрӣ ёрдам дайу, тьраактор-и соз кьнон”. (10.08.2011. ць нақли Бардинов Хуршед)

Лип шъарик пьф кьнẙк аз бас-на-исьм

Бчӣ Навруз пь Дьшанбе айрапорт, хон-бо рауон-и. Пь ук магазин атию саудо кьну тангаи майда навьдẙк за, даён и-бо, ба ҷои танга хуб лип шъарик уа и-бо даён. Фрғрсу тар ма фьрушъьнда ғажу за: “Бачам мь мардьки муйсафед, то Шькошьм як дьташа пьф кардан метоньм, ба и-дигарош зурьм намерасад. Дигар шарико-ра бьгир, ами ҷо бекорӣ, пьф кардан бьгир”. Бчӣ Навруз дига шъарико-и пь фьрушъьнда уло лакьну-т, хак незу тацу. (10.08.2011. ць нақли Бардинов Хуршед)

Пьшът ба пьшът вроньв-ьт шьв

Бчӣ Навруз-ьт ук таҷрибаомуз-бо тьрактьр даён. Хела арӣ кьнон. Ма зоман-бо арӣ набьфору, кь русӣ нон вьрону. Бчӣ Навруз уа и-бо ғажу за: “ти то кь русӣ нон вьрону, ть вьронӣ, ти зас вьрону, ти ньвьс-мьс вьрону, ак-ма ӣ ранг, пьшът ба пьшът вьроньв-ьт шьв, арӣ тьмьх-бо хьшъ ньст, дьнё-бӣ чул кьньв-ьт ободӣ ць тьмьх дẙст наису. Ам зоман хонду-ьт дигар ичӣ ғажẙк бас-на-ису. (10.08.2011. ць нақли Донёров Сафар)

Мьдом дақат

Бчӣ Навруз шẙ бчӣ Мирзобек хон, касу за, ауӣ фай дақат. Бчӣ Навруз ғажу за: “Мирзобек, нер-ьт фай дақат-ане?” - Бчӣ Мирзобек ғажу, - а Навруз-ҷон нерьм фай дақат. - Бчӣ Навруз дьв фрасу: “Мирзобек, порьзд-мьс-ьт дақат вьд-о?” - Ғажу: “а он, эй Наврузҷон, порьзд-мьс-ьм фай дақат вьд”. Бчӣ Навруз дьв-мьс фрасу: Мирзобек, - ғажьм, - ользд-мьс-ьт дақат вьд-о?. Бчӣ Мирзобек қаар хазу, - ғажу, - эй шақаб, пь ти тот-от улех..., ть рост-ьс ғаж-и йо дьруғ, мак-и қьлоғ-ьс наси-о, уло уан-и уеду. - Бчӣ Навруз ғажу: “эй Мирзобек, тьт мь-бо-чу за, доим дақат”- хак кь вар незу, тацу.
(10.08.2011. ць нақли Бардинов Хуршед)

Сьхӣ ук-ёр за, аг-ма паталок-и ранг це кьну

Бчӣ Навруз, лолик Ҷоруб-ьт Исохони Вранг пь Харгушӣ магазин гохон. Лолик Хьшқадам ив-бо инжнер вьдẙк. Магазин қариб тиёр шẙк-бо, фақат ма ӣ-паталокӣ ранг кьнẙк-бо фьриндук-ьт баази сабьк арио. Ук мẙлẙки қадпасти виндор ць Лангар рь шъовал-ьс арӣ кẙлẙк, доим-ьс пь ма магазин оғадẙк, касу за, ич-кẙ ньст, укӣ ранг-ьс пь хи халта уеток-ьт хом-бо-с удук. Ук руз лолик Хьшқадам ма ив-бо ғажу за, ай вьрударьн, акам мьш рангоон фай кам фьриндук. Амондон ғажон, мьх ҷьк ак-мак қатион, ич-кẙ ма ранго-и на-зẙғдẙк, мьш-бо чиз даркор. Лолик Хьшқадам ғажу за, ма ранго-и авирук даркор за, ма паталоки ранг кьнон-ьт, баази арио-и тиёр кьнон, шьон хи хоньн-бо. Бчӣ Навруз ғажу ич гап ньст, мьх ранго-и авирон. Ук руз бчӣ Навруз ма лолик Исохон-бо ғажу нер аз-ьт ть ак-мак алон, ам дигаро лак шьон. Ам дь нафар ук зара мак алон за, ака виндор мẙлẙкьк-и лангарӣ ису. Бчӣ Навруз тар ма лолик Исохон фрғьрсу кь вахигӣ ғажу: “ар куй, паталок (чухт)-и ранг царт, тьқӣ пул йавьр рандьн, ту ранг нь-царио?”. Лолик Исохон ғажу: “уз нькьцырьм”. Бчӣ Навруз ғажу: “сак ич куй ранг цьрак нькьцырьн”. Ам мẙлẙкьк-и виндор ғажу": «Уз кьцырьм, мажъый льцрьн-о, уз ранг царым”. Бчӣ Навруз ғажу за, со хи ката-бо ғажон ауӣ фак-и ранг кьнẙк-бо зону, ма и-но фай лип пул. Ба’д се нафара ць уак незон-ьт лолик Хьшқадам-ҷо шьон. Бчӣ Навруз уа и-бо ғажу за, акам мẙлẙк паталоки фай фрӣ ранг кьнẙк баису, мьх ич-ку бас-на-исон, ть май-бо иҷозат дай за, амӣ сар-бо ранг кьнẙк сар кьну. Лолик Хьшқадам ауал роз нашẙ, ам бчӣ Навруз пь уа ӣ-ғẙл ғажу за, мь-бо-чу за, аг-уа ранго-и ак-ам мẙлẙк тьрьфтẙк, аз-ьм ман-и фанд дуд за, кẙй за, паталоки ранг кьну, и-бо фай лип пул даён, ць руй-и акдунд амӣ оғад, ть роз шẙ. Лолик Хьшқадам ма мẙлẙк-бо ғажу за, хотьри ак-ма Навруз роз-ьм шьд, ць саар ис паталоки ранг кьн. Ам мẙлẙк сар-бо ису-ьт ук ранг зону-т, сану ранг кьнẙк, ам бчӣ Навруз кь ма ӣ-ушъ алу касу за, ма ӣ-вин-ьт сар-ьт ру ҷьк пь ранг, ма хи амрагьн-бо ғажу: - касьв мẙлẙк соф хьсар ць дасти пул пь ранг олуда кẙл. Аг-уа ранго-и ҷьк таёр кьну касу за, ам паталок таёр нашẙ, маҷбур шẙ аг-уа ранго-и тьрьфтẙкӣ-мьс-и ижьму-т, ма паталоки таёр кьну, ма ӣ-сар-ьт ру, вин-ьт пушъоко ҷьк пь ранг, ягон ҷо ободӣ ньст. Ць уа бьланди хафсу-т кь зьвẙки вахигӣ ғажу: “Рангьм тиёр кьртьн, нив цоғдыр пул рандьн?”. Бчӣ Навруз кь зьвẙки вахонӣ ма и-бо ғажу: “офарин, бьчҷон, ға баф яркьт кьртый, нив рыч, пул ки витый сак тауый хьбар царьн”. Бчӣ Навруз ма Хьшқадам-бо ғажу вендьт-о ць дасти пул уа ранго-и ценг оғад, мьх-ьс ценг гохтон ҷьк-ьс қарздор шьдон. Ба’ди цьмьнд руз пул-и ижмон, ма мẙлẙк-и-мьс хабар кьнон. Ҷьк хи пулои зонон, уа ив-но лип-лип, ма мẙлẙк-но ць ҷьк кам. Кь вахигӣ вьрону-т бчӣ Навруз-бо ғажу, тьт мьн-бо ғажд за, ць ҷьк лип пул ранг кьнẙк-но, ць ҷьк камьм азӣ пул зẙғд-ьм. Бчӣ Навруз ғажу, ад пули ака рангои за, це трьфт-ьт, даф’и дига уа ӣ-боқимонда пуло ть-бо даён. Ам мẙлẙк хела изо хару кь вар незу, тацу. Лолик Ҷоруб ма исобчӣ-бо ғажу, уа мẙлẙк-бо ук чанд сум дай, ау бачкачдор, убол шẙ. Ам исобчӣ фрӣ мẙлẙк вьдẙк, им гап-бо роз шẙ, ғажу за, қеу-ьв уан-и. Ба’ди уа мẙлẙки қеуон-ьт, ук чанд суми дига и-бо даён, фай хьш шẙ, ғажу: “ам дигар гап”. Бчӣ Навруз и-бо ғажу: “узьм тар хати, ки тар тьқи пул рандьн, нив-ьт қонеъ витӣ-о?”. Ма магазин-и ць маньв қабул кьнон-ьт, ҷьк хи хон-бо рауон шьон. Бчӣ Навруз ғажу: “эй вьрударьн, ака виндор мẙлẙки лангари-с це ньст вьд, мьх-ьс мьмкин ук соли дигар мак астон-ьс”.
(24.05.2012. ць нақли Муборакқадамов Хушқадам)

Пик пь айлоқ

Ук руз лолик Абибҷон-ьт лолик Партовӣ пь айлоқ пик шьон. Мьш моли ама Хьнзоик удук. Ама Хьнзоик лолик Абиб-ьт Партови-и таакид кьну за, бачам моли фьри чупонӣ кьньв-ьт, сарҷам ижьм-ьв. Амондон ғажон хуб амаҷон, мьх моли фрӣ усон-ьт, ба фьригӣ ижмон. Моли усон пь Чьлнов-ной дара. Мол маньв-и фай дақат кьну, лолик Партовӣ ук сẙнг зону тар мол рьх ауола кьну, а сонг пь ук бьчак-и ката-ной сар дẙ. Бьчак уазу, амондон ғьзон касон за, ць ма бьчак-но ӣ сар-ьс вен тацу. Лолик Абибҷон тар лолик Партовӣ фьр ғьрсу, ғажу ам бьчак-бӣ мьру, ам кẙй-но вунӣ, ис усон па шъах бьн ман-и уедон. Амондон ма бьчак-и пь шъах бьн уедон-ьт, уа ӣ улои деуол диён. Касон за, ам молон фай тит шьдẙк, ма мол ҷам кьнẙк фрӣ бас-на-исон. Лолик Партови дẙст ук тақаньк мьлтьқ-ьт ук шъарик вьдẙк. Лолик Абибҷон ғажу за, Партовӣ, ис ма моли мьлтьқ-гẙл пь трос даён, амондон хак ҷам’ шьон. Лолик Партовӣ ғажу, церанг пь тьрос даён? Лолик Абибҷон ғажу: ць ар тараф ук-и пьчин уедон, мол ҷам’ кьнон. Пь мьлтьқ пьчин уедон-ьт, ць ар тараф ук пьчин-и уедон. Мол ҷьк ҷам’ шьон, дигар ичӣ дақат на-кьнон. Лолик Абибҷон тар лолик Партовӣ фрғьрсу, ғажу венд-ьт-о молон ценг қарор кẙл, ма ив рабтон авẙлд. Аг-ма и ранг фар вьҷер пик бьгзаронон, амо ць ма бьчакон хауос. Қариб пишинӣ мьлтьқ пьчин таёр шẙ, ам мол дьв тит шьон. Лолик Абибҷон ғажу, со церанг гохон, лолик Партовӣ ғажу, со ма шъарик-и пьф кьнон-ьт, ба’д ман-и бькифон-он, мол хак ҷам’ шẙ. Ростӣ, амондон ма шъарик-и хуб ката пьф кьнон-ьт ба’д уан-и бькифонон. Касон за, ам мол ҷьк ҷам’ шьон, дигар дақат на-кьнон. Ма бьчак-и тез-тез хабар насон, қариб-и мол усук шьон, касон за, ам бьчак мьлẙк. Ма бьчак мьрда-и ак мак лакьнон-ьт, мол-и ҷам’ кьнон, ижмон фьрош-бо. Лолик Абибҷон ғажу за, ам бьчак дигаро-но вунӣ-т ак-ма ама Майдек-но на-вунӣ. Амондон мол-и барҷо кьнон, исон пь кьрич дарун, ауқот харон-ьт, ама Хьнзоик ғажу: “баракат авирьв, фрӣ пик-ьв шьдẙк, молон сер, айуоно ҷьк аст”. Лолик Абибҷон ғажу, дигар ҷьк фрӣ-т, ук бьчак-и ката пь Чьлноу касал шьд, мь-хон уан-и ижмук ньс-бас оғад. Ама Хьнзоик аилоқчӣ жонҷин-бо ғажу за, упа пь фьрош атиьв, касьв за, кẙй-но бьчак ньст. Ама Майдек-ной ньвьс пь фьрош атию касу за, аг-уа ӣ-ката бьчак ньст, хи бибӣ-бо гажу за, ака мьш ката бьчак ньст. Ама Майдек ғажу за, кẙй за, пик шьдẙк, мь бьчаки ижьму. Лолик Абибҷон, лолик Партовӣ-бо ғажу, со ценг гохон, бьчак ама Майдек-но вьдẙк, маҷбур за, ба-сари уа ӣ-бьчак шьон, агане мьчьв-и дьрьст кьну. Ғажу, эй Партовӣ, мьш зур-бӣ кь уан наиду, ис акуа лолик Давлатбеки Нозбуй хи гẙл зон-он, ук фанарик-и дигар авирон-ьт, ба’д-он тẙғд. Амондон ук фанарик авирон-ьт лолик Давлатбек-бо ғажон, мьх шьон ба-сар-и бьчак. Пь Чьлнов идон за, соф торик шẙ, ам дь нафар қариби-и аг-уа бьчак-ной мьрда алон-ьт, лолик Давлатбек-бо ғажон за, камтар вьрозотар бьчак касал шьдẙк вьд. Лолик Давлатбек хела шъькуру, на-авиру. Амондон ма ӣ-¬мьрда-и ць шъах-бьн ньварон-ьт ба’д қеу-он за, ис мьх-он ман-и авẙлд, амӣ мьлẙк. Лолик Давлатбек ма ӣ-сар-и зону-т, пуст ман-и кьну, ма и-пьтф-и пь қап дарун дẙ-ьт, пь хи гардан уеду-ьт, тар аилоқ рьх хафс-он. Камтар ҷо шьон, лолик Партовӣ ць барқасд хьсар кур-гник уеду, ғажу: аз шъаб хи шъовал ичӣ на-уеньм. Камтари дигар ҷо шьон лолик Абибҷон ғажу: аз-мьс шъаб ичӣ хи шъовал-и на-уеньм. Лолик Давлатбек ма ив-бо ғажу за: “тьмьх цинг студинт за, на-уин-ьв, ба тьмьх цинг бьлав-ьв”. Амондон ғажон бьлавẙк баисон-ьт, шъаб шъовал тацук бас-на-исон. Лолик Давлатбек маҷбур шẙ за, то айлоқ ма гушт-и пь хи дам ижьму. Пь айлоқ идон за, соат чор-и шъаб шẙ, ҷьк-он миндук. Ма гушти пь кьрич уедон-ьт шъаб-дак кала-по кьно-он. Ама Майдек саари уахт пь фьрош атию касу за, уа ӣ-бьчак ньст. Тар пикдор вьрону, ғажу за, ауондон це шьд, ама Хьнзоик ғажу, ауондон шъаб гушти пь кьрич уетокон-ьт, хакон хавдẙк. Ама Майдек ғажу акдунд за, ака мь хьльк ним Абиб вьдẙк, агане аз-ьс уаньв-и биоб-ьс кẙл-ьм.
(ць нақли Ҷалолов Абиб).

Ғьшът

Ук руз аз-ьт биомьрзида Низом-ьт цьмьнд нафари дигар пь Дашът ёрх-он чинд-ьт, пь хẙрон вур кẙл-ьт, Рьн-бо-он рауон шьд. Ць ма сардовек-ҷо-он шъьхт за, Низомӣ ғажд-и: “ғьшът”, аз-ьм ғажд за, шẙ уа ғьшът-и зон, ау-и қарори кẙл-ьт, дьв-и ғажд: “ғьшът”, дьв-ьм ғажд за, охир шẙ уан-изон-ьт ижьм, зьмистон уан-и пьмьц-он. Низомӣ ғажд-и за, ғьшът-и пьмьцук ной за, хẙр-ной вур со ғьрсу. Кẙт-ьм, ростӣ, қариб шьдẙк за, хẙр-вур ғьрсу. Ма ӣ-вурон соз кẙл-ьт, ба’д-ьм ғажд, эй Низомҷон, ть устох гап надеӣ-о за, хẙр вур со ғьрсу, тьт сьрдам дудук за, ғьшът- ғьшът, аз-ьм гьмон кẙл, за тьт ягон ҷо ғьшът уендẙк, фай хьшьм шьд за, мь вьру ғьшът-и уендẙк.
(Абибов Зурбек 11.09.2011)

Чарда мь-но вьд

Бчӣ Борак-ьт бчӣ Хьсрав пь Дашът чупонӣ-с кẙлẙк-он. Ук руз пь ма ферма ҷо ук чарда ць олах хафсу. Бчӣ Хьсрав ма чарда-и уену-т уло уеду, насу. Пь ма уахт бчӣ Борак-мьс ису, ғажу: Эй Хьсравҷон, аз-ьс ак-ма чардаи шъькурьм, т-ьт ман-и кьнҷо над? Бчӣ Хьсрав ғажу ”Аз-ьм ман-и ак-мак над, ам ти-но ага вунӣ, аме зон хи чарда-и. Фар пишин чупонӣ кьнон-ьт хон-бо исон. Бчӣ Борак ма чардаи фрӣ пацу-т, вьҷерӣ бчӣ Хьсравӣ қеуу. Амонд-он ма чарда гушт-и харон-ьт ук дьо кьнон, ма дастархон-и ҷам’ кьнон. Бчӣ Хьсрав ғажу за, эй Боракҷон, аҷаб ауқоти базеб-ьт гохтẙк, хи дẙст-ьт панҷа-м ма и-гẙл хẙл. Бчӣ Борак ғажу: эй Хьсравҷон, ам ака чарда-и за, тьт саари пь Дашът це надẙк вьд. Аз-ьм фак-и фанд дуд за, ад чарда мь-но. Чьтъ-бӣ агзӣ фанд даён. Бчӣ Хьсрав ғажу, за тьт фай азрақ вьдẙк, фар-со мак-и ичкẙ фанд надудук, тьт мак фанд дуд.
(17. 09.2011, ць нақли Ҷалолов Адаб)

Ғаж-ьм алба пьчин-он фак дед

Ук руз лолик Имомназар-ной сарон теғ-гẙл тулдук-ьт, пь куча-с бозӣ кьну. Лолик Машраб фай лақай вьдẙк, ман-и уену-т ук ғулак-и зону, сану кь ськуд (бом) сар. Ук ҷаари майда пь ғулак уеду, ма лолик Имомназар-ной сар-и алд кьну, за дẙ ма ӣ-ҷьрағас незу. Машраб хак ҷẙ. Бчӣ Соибназар ғажу, а зоман, чиз гап ть-бо шьд за, ти ҷьрағас ньшът? Лолик Имомназар-ной сар уен-қатӣ, хи то-бо ньмаю за, Машраб мак-и ғулак-гẙл дед, мь сар кẙфт. Бчӣ Соибназар ғажу: “бачек, тьт мак-и дьлкаф кẙл, ғажд-ьм, алба пьчин пь ти сар ит, ам дундйо хайри кор”.
(10.08.2011. ць нақли Бардинов Хуршед)

Бе пул-ьс мьрғобӣ даён

Имомҷон исук-бо пь қьшлоқ маҷлис кьнон, мардьм-бо ғажон за, ар кьдьм пь хи хон ук чанд мемон-и ць Уахон-ьт ць Мьрғоб усон, мардьм-и ҷьк пь хи хон-ьн ҷо ба ҷо кьньв. Ук жонҷ фрӣ ма гап-и на-апхьшъу, шẙ пь хон ғажу за, эй ẙдẙғд, пь магазин-ьс мьрғобӣ-и бе пул даён, ть-мьс ук ката халта зон, шẙ за, а мьрғобио таёр нашь-он. Уа ӣ- ẙдẙғд ису пь магазин вар ҷо за, уак ич-кẙй ньст. Ар кẙй-и фьрасу ғажон за, тьт леу шьдẙк-о, ич хел мьрғоби-с надаён, фақат мемонои ць Мьрғоб оғадẙкӣ-и хи хоньн-бо усук даркор. Ам шъток изо хару-т ису хи нон-гẙл шẙ ҷанг, ғажу тьт маки курӣ кẙл, ич хел мьрғобӣ-и бе пул-ьс надаён. Мардьми Мьрғоб-и пь хи хон-ьн ҷо ба ҷо кьнẙк даркор.
(12.01.2012. ць нақли Зиёбекова Хинзо)

Нахо аз ць арфо-мьс майдатар-ьм

Бчӣ Саме’ пь ук хон атиу за, ук мẙлẙк газет-ьс блаву. Салом даю аволи фьрасу. Ам мẙлẙк фрғьрсу тар бчӣ Саме’ ғажу бачам тьт кẙй. Бчӣ Саме’ ғажу, эй вьру нахо аз-ьм ць да арфои газет майдатар за, ть мак-и на уени-с. А мẙлẙк ғажу за, ба Хьдо, эй Самеҷон ичӣ фарқьм фак-и ньсткẙл, бахшъьшъ кьн.
(10.08.2011. ць нақли Бардинов Хуршед)

Ам яу-ьт, ам и боқла

Ук зоман хẙр-и камтар ғондьм-ьт камтар боқла вур кьну, усу Харав хьдорӣ. Бчӣ Ошур биёмьрзида хьдорӣ уеток, незу ма зоман-гẙл саломолек-ьт ауолпьрсӣ кьнон, ба’д фьрасу за, бачам пь ма ти қапько чиз? Ам зоман ғажу, эй бчӣ пь ма ук-ёна қап яу, пь ма уки дигар боқла. Бчӣ Ошур хонду, дьв дẙ-рẙ-па фьрасу ам зоман аг-уа ук ҷьуоб даю. Ба’д бчӣ Ошур ғажу: пь ма қап маалум за, боқла, пь ма-ёр ғондьм вьдẙк. Боқла-т ғондьм-ьт урвьс-ьт мьжъик-ьт карошъ-ьт ҷьк-бо пь якҷоягӣ яу ғажон. Ть мьм-бо-с ғажӣ, за амӣ яу амӣ боқла, аз ць кьнҷо пьзиньм за, кьдьм намуди яу пь ман. Со пьзинд-ьт-о за, яу умуми майв-бо ғажон. Ам зоман ғажу пьзиндьм пь ма қап боқла-т пь ма қап ғондьм.
(22.01.12 Абибов Зурбек).

Баёнот

Ук руз бчӣ Бахмал-ьт бчи Гьргалӣ пь Харав ҷанг шьон. Ам бчӣ Бахмал шẙ, ук талаба ҷо за, мьн-бо баёнот ньвишт за, аз ак-ма Гьргьк-и тар мьлис дай-ьм. Ам шъток ғажу: эй бчӣ аз чиз ньвишьм? Бчӣ Бахмал ғажу: чиз за, азӣ ғажьм аг-уан-иньвиш. Ам шъток уарақ-ьт ручка зону-т бчӣ Бахмал сар кьну ғажẙк. Ньвишт якьм агзӣ за: “Вақте ки ман бо хараки бӯрам мегузаштам, Гургак маро ба замин хобонда ба сарам се мушт зад” Дьйьм ньвиш агзӣ за: “Вақте ки ман бо хари бӯрам мегузаштам, Гургак сару рӯйи маро пиш-барин чангол зад, ман ярадор шудам”. Ам шъток ғажу: бчӣ дигар чиз ньвишьм. Бчӣ Бахмал ғажу: бачам, дар-ол и-бо агдунд бас, агане уа ӣ-цом пь Сьбир атъ кьнон.
(ць нақли Худобахшов Алибахш)

Ихо мь йау

Ук руз ук мẙлẙк хи яу-и усу пь хьдорӣ. Уак фай лип одам вьдẙк, хи қап-и пь нубат лакьну-т хак шẙ кь хи арӣ. Вьҷеренӣ ба’д ць арӣ ису, касу за, уак ич-кẙй ньст. Пь хон вар қеуу за, ук иходик незу. Ам мẙлẙк ғажу, ихо мь йау. Ам иходик ман-и вьрону, за пь мь хон вар-ьс чиз мьйауас кьн-и, шẙ ць мак апӣ. Ам мẙлẙк дьв дẙ-рẙ-па-и дигар ғажу: ихо мь-йау. Ма иходик қаар хазу, ук сонг-и зону ма мẙлẙк-и уло уеду за, ть чиз бо пь хон вар-ьс пиш-гьник мьйауас кьн-и. Ам мẙлẙк ночор ць тьрос ҷẙ тацу, ису хон-бо. Уа и-куч уан-и фрасу за, тьт чьз-бо улук-ьт ньст оғад. Ам хи куч- бо ғажу за, аз-ьм шьд ба-сари улук, уак ич-кẙ ньст вьд. Пь хон вар-ьм қеуд ук жонҷ ньшът ғажд-ьм за, йау, ау мак-и сон-гẙл ует уло. Аз-ьм ҷьст оғад. Ма и-куч ғажу за, пь хон улук ньст, ть шẙ уан иж-ьм за, азӣ гола гох-ьм. Ам мẙлẙк ночор дьв шẙ, уак за, ака иходик аг-уак, дьв ғажу ихо мь йау. Ам жонҷ қаар хазу-т атию тар хон хи мол-бо ғажу за, ук мẙлẙк пь да вар пиш-гник мьйауac кьну, упам уан-исонг-гẙл уло ует ҷьст-и, дьв-и оғад, упа ть хак нез уа и ҷазо-и дай. Ма и-мол незу касу за, ам мẙлẙк ғажу, эй вьру аз-ьс хи ихо-бо ғажьм за, ихо мь йау, ау-ьс мак-и врону-т сонг-гẙл уло уеду, ть и-бо ғаж агзӣ нагоху, мьш-но пь хон гола ньст. Ам мẙлẙк хела хонду-т ба’д тар хон атию, хи куч-бо ғажу тьт леу шьдẙко за, мардьми сонг-гẙл уло уед-и. Ма и-куч ғажу: охир ау-ьс пиш-гник мийауac кьну. Ма ӣ-мол ғажу ад мẙлẙк саар-и хи йау-и оғадẙк вьд юрнук-бо, со ба саари улук-и оғадẙк, гола ив-но ньст. Ам иходик фай изо хару-т ба ма вар-ной ушъкьз-и даю хи мол-бо за, уа мẙлẙк-ной улук-и дай за, тезтар шẙ, со-бӣ уа и-куч уан-и жану. Ма и-мол уа и-улук-и даю-ьт, ам мẙлẙк хи улук-и зону-т хьшикьнон хон-бо ису. Ба’зи-о фар со уа мẙлẙк-и уенон-ьт уа b-ним-и на-насон, и-бо ғажон: “Ихо, мь йау, церанг ти ауол?” – Ауӣ-мьс шухӣ кьну ё вьрону за: “нағаж агзӣ шьд, со мь ҷони кудакӣ харьво?” (ць нақли Давлатов Сайфулло)

Қьуат-и кор фрӣ-с харӣ

Лолик Абибҷон-ьт ук цьмьнд нафар-и дигар шьон пь Тағарқақи (Помери Шарқӣ) ць исоби савхоз маала гохук. Ма ив ката, лолик Шариф вьдẙк. Ауӣ фьрасу, а зодбуд ць тьмьх кẙй ауқот-ьт гола гохук баису. Ҷьк хап алон, ба’д ғажон мьх бас-на-исон. Лолик Абибҷон ғажу, аз агма ауқоти фрӣ гохьм-ьт, - гола-м фар со нагохтẙк, упа гох-ьм алба ихс-ьм-бӣ. Дигаро шьон тар арӣ-т, лолик Абибҷон сар кьну пьхтингарӣ. Ауал гола-и хамер кьну, ба’д ауқот пацу. Ма гола-и пь дигдон дẙк-бо, ам ҷьк уазу, чъькида шẙ. Цьмьнд за, це гоху фрӣ гола гохук бас-на-ису. Ма ӣ-амрагьн жъẙндẙк шьон исон, ғажон: церанг-ьт гохт? Лолик Абибҷон ғажу: эй вьрударьн, агзӣ ауқот-ьм гохток за, хи дост-ьт панҷа харьв, лекин гола-м ньс-басоғад, ҷьк чъькида шьд. Ук зоман ғажу за, це бас-на-аисӣ ук ҷо қарор хь-бо нид, ук ёр-и дигар гола-с гохт, мьх ма чъькидаи ценг харон. Лолик Абибҷон қаар хазу-т, ук мьт пь ма ӣ-мед дẙ за, амӣ шъиду-т незу тарвар, ғажу: аз тьмьх-гẙл дигар арӣ на-кьньм, мошин авир-ьм тац-ьм, пь хон ғажьм за, Абиб мак-и дед, азь-м оғад. Ма ӣ-амрагьн цьмьнд ман-и зори-т тазаре’ кьнон, амӣ хап накьну, пь мошин шъовал алу. Хьдо гуфта, ягон мошин наису-т, ауӣ атию пь маала касу за, ич-кẙ ньст, ак-ць-уа чъькида гола зону-т атию пь хи кьрпа виш, хару. Пь ма уақт лолик Абибҷон атию касу за, укёна миндук-ьт уа ӣ-кьрпа-с тапу. Ису кьрпа-и уч кьну за, ам зоман-ьс чъькида хару, и-бо ғажу қьуат-и кор фрӣ-с харӣ, ау ӣ ғажу, эй Абиб, тьт агзӣ за(ҳ)рдẙст за, мак-ьт за(ҳ)р кẙл. Лолик Абибҷон и-бо ғажу, ти мед алба ньст вьрьт, ила дẙстьм тар фак уд, дарав ти шъидук ньшът. Со чъькидаи қоқ нахар-ьт, ис ауқот хашъ-ьм. Ам зоман ць хи ҷо хазу-т ису ауқот хару сер хьсар кьну-т, ба шẙ тар хи арӣ. Уа ӣ-амрагьн ць уан фьрасон церанг ньстьт тẙғд-о, ау ғажу, ной аз арӣ кьньм дигар нашьм. Лолик Абибҷон уа ӣ-сар-бо ма гола-но ӣ-тоби авиру-т, хьшру гола гоху. Ак-ма ӣ-ранг ук мо(ҳ) мак алон-ьт маала таёр шẙ, хон-бо исон.
(ць нақли Ҷалолов Абиб).

Нонбандьк ба ҷой-и гола

Дь мẙлẙк саари ць уа саарон хазон-ьт, шьон шъькор, хела пь олах ғьрсон ив шъькор-мьс дав нахашъу. Фай жъẙндẙк шьон. Пь ук ҷо нидон-ьт хи халтаи атъ кьнон за, гола харон. Пь халта дарун ба-ҷой-и гола он нонбандьк дедẙк. Арва айрон шьон, охир мь-хон саар-и гола зẙғд, ам церанг шьд за, пь ман нонбандьк пайдо шьд, хелаон дь нафара хондьд, ба’д якдигар-бо ғажон за, со ценг гохон. Ам ук-ёна ғажу за, со хафсон дигар сьта гохон, жъẙндẙк дер-гẙл ич-кẙ шъькор накẙлẙк. Маҷбур шьон за, дьнафара шъькор на-кьнон-ьт хафсон.
(15.01.12, ць нақли Ҷалолов Адаб)

Рамат мь бẙбẙ Саломат мь хьсьр

Ук зоман фрӣ арӣ кьну-т уа ӣ-амрагьн ғажон, рамат ти то-бо за, агзӣ зас-и фрӣ-и тарбия кẙлẙк. Ам зоман ғажу: “Рамат мь то ним ньст мь бẙбẙ ним”. Дьв ғажон: саломат вунӣ зас, фаӣ фрӣ ари-т кẙл. Ғажу: “Саломат мь ним ньст мь хьсьр ним”. Ма ӣ-амрагьн диён кь хондук-ьт ғажон мьх дига ма и-бо чиз ғажон. Рамат ма ӣ-бẙбẙ ним Саломат ма ӣ- хьсьр ним. Ам зоман ғажу қьльғбодьв за, мак-и кẙл, ак-адӣ мь-бо фаӣ обру.
(05.08.11, ць нақли Ҷалолов Адаб).

Кали фандгу-т подшо

Вьдẙк на вьдẙк ук кали фандгу вьдẙк, уа и-но агзӣ лип аулод вьдẙк за, уаньв-ьс ичӣ таамин кьнẙк бас-на-оғадẙк. Мардьм-ьс фанд дудук-ьт, хи руз-ьс бьгзарондẙк. Мардьмон дигар ць уан безор шьдẙк, ичӣ-ьс и-бо надудукон. Кал ук руз шẙ пь подшо-ной дарбор ғажу: аз подшо-ҷо ати-м, мь-но уа ӣ-гẙл ук чанд гап. Посбоно уан-ина-ла-кьнон, цьмьнд зорӣ-т ҷьгӣ кьну, подшо-ҷо уанӣ на-ла-кьнон. Маҷбур шẙ за, уа ив-гẙл ҷанг кьну. Посбоно уа ӣ-дẙст-ьт пу вондон, усон подшо-ҷо. Подшо фьрасу: амӣ чиз айб кẙлẙк за, ма ӣ-дẙст-ьт пу вẙстẙк-ьв. Посбоно ғажон: амӣ мьш-гẙл ҷанги кẙл, фак-и вронд, мь-хон ма ӣ-дẙст-ьт пу вẙст-ьт ти-ҷо-он оғад. Подшо ғажу: ма ӣ-дẙст-ьт пу-и атъ кьньв аз, ман-и пьрськов кьн-ьм. Ма кал-ной дẙст-ьт пу атъ кьнон, амӣ подшо-бо ғажу: ам ти посбонон фай бераам, аз-ьм ма ив-бо ғажд за, мь-но подшо-бо до-рẙ гап, амондон мьн-гẙл ҷангон шьд, мь дẙст-ьт пуон вẙст ти-ҷо-он оғад, ма ив ҷазои дай, аз-ьм ук ночор мẙлẙк. Подшо ғажу: ти-но мьн-гẙл чиз гап вьдẙк. Кал ғажу: мьно аулод лип, аз уаньв-и таамин кьнẙк бас-на-исьм-ьс, аз оғад-ьм ти ҷо атӣ-ьм, амондон мак-и дедон мь дẙст-ьт пуон вẙст, оғадон ти ҷо, мьно ягон айб ньст, ай подшои олам, мьн-бо ягон ёрдам кьн за, мь зодбуд ць жъẙндẙкӣ намьрон. Подшо касу за, кал фай зори-т тазаре’-ьс кьну, тар ма хи посбоно фр-ғьрсу ғажу: тьмьхьв ма кал-и чьз-бо азоб дуд, ма и-но ичӣ гьно ньст. Шьв ць хи хон укзара хьрдани ма ӣ- хон-бо усьв-ьт, ба исьв мь-ҷо, ам фар-инга ба ҷои тьмьх посбонӣ кьну. Посбоно ма кал-и фьрасон, ти хон кьнҷо, кал ғажу, аз-ьм ук тоқа кал ак-пь-ма шъаар ҷьк мак-и пьзинон, кал-ной хоньв за, фьрẙт тьмьх-бо-бӣ ньмаён. Посбоно незон-ьт, хи хоньн-бо шьон, кал ма подшо-бо ғажу: аз-ьм фар со посбонӣ накẙлẙк, азӣ бас-на-исьм. Подшо кал-бо ғажу, - гола харẙк баиси-о, кал ғажу: - гола харẙк осон посбонӣ-м фар со накẙлẙк. Подшо хи наукар-и фьрмаю за, ма кали ауал сер кьньв-ьт, ба’д ма и-бо пьшъокои посбони-т ук шъамшъер ижьм-ьв лак амӣ посбонӣ кьну. Наукар хьрок ижму кал-бо дайу-т, ба’д пьшъок-ьт ук шъамшъер ижму-т ғажу: ть посбонӣ кьн. Кал подшо-и зорӣ-т ҷьгӣ кьну ғажу: азӣ посбонӣ бас-на-исьм фар со шъамшъер-ьм пь хи дẙст назẙғдẙк. Подшо кал-бо ғажу: ць руй-и за, ти зодбуд жъẙндẙк нафьрисон, маҷбур за, посбонӣ кьни. Кал подшо- бо ғажу: дигар ҷьк-и арӣ кьнẙк баисьм-ьт шъамшъер-гẙл посбонӣ кьнẙк бас-на-исьм. Подшо хи наукар-бо ғажу: пьшъокои ҷалодӣ ма и-бо ижмьв, мардьм саари алба зонук баису. Наукар пьшъокои ҷалоди-т, ук ката шъамшъери сарбьрӣ ма и-бо ижьмон. Кал дьв ма подшо-и зори-т ҷьгӣ кьну ғажу: аз-ьм фар со ҷалодӣ накẙлẙк, мь авзук нашẙ за, азӣ ягон ҷрндор сар-и зон-ьм. Подшо дьв ма и-бо ғажу: харẙк баисӣ-т ҷалодӣ бас-на-исио?. Кал ғажу: харẙк осон ҷалодӣ фай қин арӣ. Подшо хи наукаро ¬бо ғажу: ть пушъоко-и зьндонбонӣ ма и-бо иж-ьм, алба зьндонбонӣ баису. Наукар пьшъоко-и зьндонбонӣ ижьму пь кал уло уеду. Кал дьв-мьс зорӣ ҷьгӣ кьну, ғажу: аз-ьм фар со зьндонбонӣ накẙлẙк, азӣ бас-на-исьм. Подшо кал-бо ғажу: ть посбонӣ, ҷалодӣ, зьндонбонӣ бас-на-исӣ, ба’д ть чиз баис-ӣ? Кал ғажу: аз фақат мардьм-и фанд даюк баис-ьм, дигар ць мь дẙст ичӣ наису. Подшо ғажу: фанд адюк-гẙл руз-бӣ шьхсу-о, магам ук арӣ кьнӣ за, мьзд зон-ӣ. Арӣ-и бе мьзд со пь ягон ҷо на-авир-ӣ. Подшо кал-бо ғажу: мол чупонӣ баисӣ-о? Кал ғажу: фар со-м накẙлẙк-ьт маҷбур за, чупонӣ кьн-ьм. Пь ма уақт посбоно подшо-ҷо атийон ғажон за, ти фармонон иҷро кẙл, укзара хьрданӣ-он ць хи хоньн ма ӣ-хон-бо уд. Подшо ма посбоно-бо ғажу: со шьв кь хи арӣ, ма хи наукаро-бо ғажу, кал бо пьшъоко-и чупонӣ ижьмьв-ьт, мол тар май уло де, лак чупонӣ шẙ. Кал маҷбур шẙ, ма моли усу тар чупонӣ, фар вьҷер маньв-и касу, ук-ёна мел-и кьлу ижьму хи зодбудбо-т, хак шẙ подшо-ҷо. Подшо кал-и фьрасу ғажу: церанг? чупонӣ ть-бо мақул шьдо? Кал ғажу: чупонӣ мьн-бо мақул шьд-ьт, ук мел касал шьд, мьл. Подшо ғажу: ук мел ҷанд-ьм садқаи сар-и ти зодбуд. Ак ма и ранг кал ар руз чупони кьну-т, уки мел-и кьлу усу хи зодбуд-бо, подшо-бо ғажу за, мел касал шьд-ьт мьл. Ба’ди чанд уақт ам мол ҷьк таёр шẙ, кал фикр кьну за, аз со ма подшо-бо чиз ғажьм. Кал атию подшо-ҷо ғажу: ай подшо-и олам, ам ти молон ҷьк касал шьд-ьт мьл, напьзиньм за, азӣ со дигар чиз арӣ кьн-ьм. Подшо ғажу за, тьт гьмон за, укӣ ¬укӣ ма моли кьт-ьт хи зодбуд-гẙл-ьт уаньв-и хẙл-ьт, мак-ьт фанд дуд за, ауондон мьл, ть ростӣ за, фай фандгуи қобил-ьт вьдẙк, со азӣ ҷалоди фьрмай-м за, ць руй-и ма ти фандо ти сар-и ць тан ҷьдо кьну. Кал подшои зори-т ҷьгӣ кьну ғажу: “мак-и нажан, мь зодбуд сағер шьон, ць жъẙндẙкӣ мьрон”. Подшо ғажу: “ба шарти фак-и нажан-ьм за, ть дигар фанд надаӣ”. Кал ғажу: ай подшои олам, фанд це надай-ьм мь руз нашьхсу, мь зодбуд жъẙндẙк фьрисон, кẙй уаньв-и сер кьну. Подшо ғажу: аз ти зодбуд-и сер кьньм, фақат ть хи фанд-и бас кьн за, фандгу дьшъмани Хьдо. Кал подшо-бо ғажу: майлаш аз фанд даюки бас кьн-ьм, ть мь зодбуди церанг сер кьнӣ. Подшо ғажу: ть шẙ, уаньв-и фрӣ тарбия кьн, азӣ хи навкаро-бо фьрмай-ьм доим тьмьхи ць хьрдани таамин кьнон. Кал пь подшо пу виш хьсар-и пьртову ғажу: ак ць нери руз аз дигар ич ¬кẙй фанд на-дайьм, фақат хи зодбуди тарбия кьн-ьм. Подшо хи наукаро ¬бо ғажу за, ць хазина ук зара мол-ьт анҷом ма кал-бо дайьв-ьт рьхсат ман ӣ кьньв. Кал подшо-гẙл фай хьш шẙ, қасам хару за, дигар ич-го фанд надай-ьм, мол-ьт анҷом-и зону, ижьму хи зодбуд-гẙл хьш-ьт хьрсанд зьндагӣ кьнон.
(афсонагуй Ҷалолов Гулбек)

Аз-ьт лолик Шанбе пь Апхарв

Аз-ьм ак-ма Апхарв-и то хи 24 солагӣ ичӣ-м навендẙк вьд. Фай-ьс бьхоуд-ьм за, у-па ак-ма Апхарв и ҷьк-ҷо сайл кьн-ьм. Ук руз лолик Шанбеи бчӣ Одил-бо-м ғажд за, тьт ак-ма Апхарв-и вендẙко, ауӣ ғажд-и за, азӣ доим шьм-ьт ис-ьм, мь арӣ бешътар ак-уотав. Лолик Шанбе пь савхоз дьхтьри айуон вьд, доим-ьс Апхарв шьдẙк-ьт оғадẙк. Аз ма и-бо ғажд-ьм: маки-мьс хи-гẙл упа сайл наусио?. Ауӣ мьн-бо ғажд-и за, кьдьм уақт за, бьхоуи азӣ фак-и хи-гẙл усьм. Мо(ҳ)и август соли 1983 вьд, лолик Шанбе мак-и уенд-ьт ғажд-и Апхарв ага сайл шẙ-и, хи тушъа таёр кьн-ьт, саари уахт мошин-гẙл фар Амарел шьон-ьт, ба’д сан-он тар Апхарв. Аз-ьм агзӣ хьш шьд за, лолик Шанбе-бо-м ғажд: “со шьм хи то-и фьрасьм-ьт ба ть-бо кь тьлифон қеу кьн-ьм. Оғад-ьм пь хон, хи то-бо-м ғажд за, аз-ьм ак-ма Апхарв-и ичӣ навендẙк, иҷозат мьн-бо даий-о за, сар ук чанд руз сайл шьм. Мь то ғажд-и за, кẙй-гẙл-ьс шẙ-и, аз-ьм ғажд за, лолик Шанбеи Одил-гẙл, ауӣ уак чупоно-и хабар насẙк шẙ. Мь то ғажд-и за, бачам иҷозат ть-бо дай-ьм шẙ, локин тезтар ис-и за, мьчьв-и хауос накьн-и, ам ти қьшхона-мьс ньмулук-бо фьриндук. Аз-ьм хи то-бо ғажд за, акдунд за, иҷозат мьн-бо дай-и, ць вак-ьм за оғад, уан-и ньмул-ьм, то хи отпуск таиёр шẙк, уан-и таиёр кьн-ьм. Лолик Шанбе-бо кь тьлифон қеуд-ьм за, мь то Апхарв шẙк-бо мьн-бо иҷозат дуд, со хи тушъаи таёр кьньм-ьт, саар-бо тац-он. Лолик Шанбе ғажд-и за, саари хуб уахт ць-уа-сарон хаз, азӣ лолик Мамадсафо-ной мошин-гẙл исьм, зангон за, дед пь шъовал хафс-ьт тẙғд-он. Аз-ьм ғажд, саарӣ азӣ бе-уан-дак-мьс фай уахт хаз-ьм, мошин садо-м за, апьхт пь шъовал хафс-ьм. Мь то мьн-бо ук чанд сум-и дуд-ьт, шьд-ьм пь магазин, ар чиз хьрданӣ хьрньд-ьм, пь ук халта хи тушъа-м Апхарв-бо таёр-ьм кẙл. Саарӣ уахт мошин садо шьд-ьт аз-ьм ць хи то ук дьо зẙғд-ьт хавдьм пь шъовал. Лолик Мамадсафо мошин-гẙл оғад, сьуорон шьд-ьт, то Амарел се нафара, хела чақ-чақьт, шухион кẙл-ьт пь уакон хавд. Лолик Шанбе ғажд-и за, аме со руболои фақат тацон-ьт, ць уа тараф калапоӣ хафсон. Чақ-чақ кьнон руболоӣ-он санẙк над, лолик Шанбе ак-ць-ма виш то уа сар идук-бо ҷьк-и ҷоо-но ӣ ним-гẙл мак-и шинос кẙл. Депойон-ьт Деболо-он хела тамошо кẙл фай мақул мьн-бо шьд. Пь Танурьк-он ит-ьт, камтар дамон над-ьт норион кẙл-ьт дьвон руболо шьд. Лолик Шанбе ғажд-и за, чупон-он пь Шириньк-ьт пь Дзенд, мьх ауал пь Шириньк шьон, ба’д исон тар Дзенд тараф шьон. Қариби пишин вьд за, мь-хон пь Шириньк ит. Мак дь нафар чупон ць Яхшъвол вьд. Гьлобшо-т Ҷьмабойи Давруғ. Мьчьвон уенд-ьт, оғад-он мьш бо уло, фай нодидагарион кẙл. Удон мьчьв-и пь хи кьрич дарун, фай мемоннавозии фьрион кẙл. Лолик Шанбе ғажд-и за, мь-хон со ук чанд руз ак мак, ць мьчьв-бӣ безор шьв. Ауондонон ғажд, за мь-хон дар зор-и одам, за ук йор мьш ҷо ису, цьмьнд уақт за, альв тьмьх ихтйор. Ҷьмабой уло ць мьш исук, ук бьч-и афт соли шъькор кẙлẙк, пьтф арзон. Вьҷерӣ-он укзара пьтф хол-ьт шъабон минд, сарион чои пьвд-ьт Ҷьмабои-гẙл-он тоғд ғуо-и хабар насẙк, вьрозои-он шьд хела-он тамошо кẙл-ьт, лолик Шанбе Ҷьмабой-бо ғажд-и за, ам ғуо-он церангзаст фай кам. Ауӣ ғажд-и за, ғуо-он тар вьрозо, хьд-и пь қуло ҷо, лолик Шанбе ғажд-и кьн ҷо за, вунӣ мьх шьон упа ҷьк-и савхоз-ной ғуо-и касон за, астон ё ной. Ак-ма ӣ-ранг вьрозо-вьрозо-он тẙғд. Хела ҷо-он тẙғд за, ць мьш уло агзӣ лип мол-гник бьч-ьт вьзо-и олахӣ ньшт-он. Ма Ҷьмабой дẙст ук мьлтьқ вьд, тар уа бьчо-и рост кẙл, пьчин-и ует за, хато шьд. Ауондон тар шъахои бьланд рьхон сад, мьх се нафар кь уа ӣ¬ дьмон ғьзьд, дарёбон ньст кẙл. Ам шъовал кь ма шъахо-ҷо агзӣ қин за, фақат ҷануар кь уан шьхсу, мьх се нафара чорғоуон кẙл-ьт, ба ук азоб-он тар саро-и хьсар-и ует. Ба’д ць вишон ма шъовали кẙт за, ам агзӣ бьланди за, хато це хару, одам рост пь виш. Лолик Шанбе мьн-бо ғажд-и за, упа уа шовали кас, мь-хон кьдан церанг шьхтẙк, пь пасти-с це дедон, мьш ẙстоко-с ич-кẙй ньст авẙлд. Ҷьмабой тар мьчьв-и кẙт, ғажд-и: Хьдо тар мьчьв-и кẙт за, мь-хон ць да шъовал шьхт, кь дан фақат ҷануар шьхсу. Ць дирӣ-м тар вьрозо кẙт за, ук ката гьвоз хела ғуо-ьс чаро кьнон. Ма ив-бо-ьм ғажд за, аз шьм ма ғуо-и исоб кьньм, тьмьх ба’д ис-ьв. Аз-ьм пь олах фай тез, ғьзьдьм-ьт пь уа ғуо-ҷо-м хьсар-и бьрсонд. Ук ғу пь мобайни гьвоз ичӣ натапус, аз-ьм айрон шьд, пь хи авзук-ьм ғажд за, амӣ церанг ғу за, кь пу-и астẙк-ьт ць хи ҷо-с ичӣ натапу. Ғьзьд-ьм тар ма ғу рьх, ауӣ қарор, камтар наздикьм шьд за, мь пуо-он тар дарун тẙғд, ба’д-ьм пьзинд за, пь ма гьвоз байн ботлоқ вьдẙк. Мь пуо-он қариб пь ма ботлоқ дарун ғарқ шьд, кẙт-ьм за, ам ғу ак ӣ-гьник қарор астẙк. Аз-ьс дигар шъовал тацук бас-на-исьм, ма хи амрагьн-ьм қеуд за, исьв за, азӣ со ғарқ шьм, ауондон мь садои апьхт-ьт тар мь тарафон ғьзьд-он, оғадон. Дь нафара ба-ук-азоб макон ць уа ботлоқ дарун-он ньвẙлд. Ам ғу уахт пь ма ботлоқьк дарун дедẙк, уа ӣ ҷон кь пу ¬дак ньшътẙк. Лолик Шанбе ма Ҷьмабой бо ғажд-и за, ғу пь мак мьлẙк-ьт тьмьх хь-бо бехабар, мẙтав-мьс-ьв ичӣ на-оғадẙк. Ага со мьхьс ньст-оғад-он цьмьнд ғу-и дигар савхоз-но-с мак дед-ьт аром-ьс шьд, аз кь тьмьх ру ма ғу-и қарз гох-ьм. Ам Ҷьмабой зорӣ ҷьги кẙл за, кь мьш ру қарз нагох, мьх-он зодбуддор, ук акт гох за, ам ғу гуё касал шьд-ьт мьл. Лолик Шанбе ауал қабул-и ньст кẙл, ғажд-и за: ной тьмьх паси ма ғуос нағьрс-ьв, фрӣ чупонӣ-с на-кьньв, азӣ акт нагох-ьм, тьт Гьлобшо ма ӣ-қарзи дай-ьв. Ҷьмабой дьв кь зорӣ кьнẙк шьд, ғажд-и за, пь ма се мо(ҳ) фақат ак-ам ук ғу мьш-но талаф шьдẙк, дига ҷьк-он зьнда. Аз-мьс тар ма лолик Шанбе-м фьр-ғьшът ғажд-ьм за, эй лолик қарздор маньв-и на-кьн, амондон зодбудор, убол шьон, ць ма ғу-ной қарз на-незон. Лолик Шанбе мьм-бо кь мьш зьвẙк ғажд-и за, Зурбекҷон ягон бало-бӣ кьньм за, амондон қарздор нашẙ-он, лак маньв-и упа пь тьрос дай-м за, дига хи ғуо-и фай тит на-лакьнон-ьт, фрӣ чупонӣ кьнон. Лолик Шанбе ма Ҷьмабой-бо ғажд-и, со ҷьк-и ғуо-и савхози исоб-ьт китоб кьнон, ба’д охирон тьмьх-гẙл гап-гап кьн-ьм. Аз-ьм ма хи пушъоко-и қоқ кẙл-ьт, се нафараон сад тар уа қуло тараф. Вак-мьс хела ғуо-он ҷам’ кẙл-ьт, тар ма пасттар-он оғад. Ам Ҷьмабой мьм-бо тез-тез ғажу за, Шанбе-бо ғаж мьчьв-и қарздор накьну, мьш-но дум-бо пул ньст за, ғу-ной қарз-и даён. Аз-ьм ма и-бо ғажд за, лолик Шанбе фрӣ одам ам-бӣ тьмьх ич уахт қарздор накьну. Ҷьмабой камтар беғамтари шьд-ьт, савхоз-ной чорои ҷьк-и ҷаамон кẙл, исобон кẙл за, фақат ака ук-ёна ғу талаф шьдẙк. Ма ӣ- амра Гьлобшо-мьс-и қеуд-ьт, ман-и-мьс ук зара пь тьрос-и дуд-ьт, ғажд-и за, тьмьх-и қарздор кьн-ьм. Лолик Гьлобшо ук зара зорӣ-т ҷьгӣ кẙл-ьт ғажд-и за, эй Шанбеҷон, мьх-он кудакдор-ьт, ць ма ӣ-қарз на-незон, акт гох за, ам ғу касал шьд-ьт мьл. Лолик Шанбе ауал ной-ной кẙл-ьт, ба’д ғажд-и: ба шарт-и за, дигар хи ғуо-и фай тит на-ла-кьньв, доим уаньв-и чупонӣ кьньв, дьв-и ғажд за, хотьри акам мь амра, амӣ мьн-гẙл Апхарв сайл оғадẙк, агане кь тьмьх ру қарз уед-ьм. Ба’д ук акт-и гохт за, ғу касал шьдẙк-ьт мьлẙк, ам мẙлẙкьнон лолик Шанбе-гẙл фай хьш шьд. Чор панҷ рузон пь Шириньк аст-ьт, ба’д-он тẙғд тар Дзенд айлоқ. Мак Сьмҷинио ғуо-ьс чупонӣ кẙлон. Лолик Амирбек-ьт Озодбекон чанд руз мьчьв-и хела мемондорӣ-он кẙл. Рẙ цьфур-па-он лолик Амирбек-ьт ёш зодбудо-и сьмҷини-гẙл шькор шьд. Ҷондор фай лип вьд, локин шькор ривоҷ ньст шьд. Мак-мьс-он се-чор руз аст-ьт ба’д тẙғд-он Шириньк, ук рузи дигарон уак аст-ьт, хела пьтф-он пь мьш халтао гохт-ьт, хавд-он калапо. Пь харавлав-он хи халтао атъ кẙл за, мьш пьтф-он ҷьк пьчук дедẙк. Ваньв-он пьрдовд пь харав дарун хак-он пиёда-пиёда оғад хон-бо. Ць мьш шẙк қариб 10 руз шьхтẙк вьд. Мь то фай хауос шьдẙк, ар руз незу-т шъовал-и касу за, мь-хон ньст, ба’д ама Гьлбибӣ хон тьлифон-гẙл қеуу за, ам зодбудон апед. Ама Гьлбибӣ доим дьлде даю за, исон-бӣ хауос нашẙ. Мь то мак-и уенд-ьт оғад-и, ғажд-и: эй зас, аҷаб дьшъ-ьт оғад, мь-хон хауос шьд. Аз ма-хи то-бо ғажд-ьм за, мьн-бо Апхарв фай хьшъ шьд, ць руй-и ак-ман дьшъ-ьм оғад. Чанд руза нақло-м хи то-бо кẙл-ьт, ба’д хи қьшхона-м ньмулд-ьм, тиёр-ьм уан-икẙл-ьт, мь отпуск-мьс тиёр шьд-ьт, тар арӣ-м рауон шьд.
(20.07.12 Абибов Зурбек)

Лоқ дуд-мьс дору вьдẙк

Ук руз аз-ьт Қьрбонбой-ьт Бардин-он шьд айлоқ, пик бьгзаронук. Науẙк-он пь Скавруз ит за, ук ғу ць бьландӣ ғел шьд. Мьх-он хи халтаои пь кричон лакẙлон-ьт, руболоӣ ғьзьд-он па ғу-ҷо-он ит за, на и-но дам-ьт на-дуд. Цьмьнд ҷонон це кẙнд, ам ғу ць хи ҷо ньст хьт. Ғажд-он алба ам мьлẙк. Ук зомани майда-он асдуд ба-сари кел за, ма ӣ-сар-и зонон-ьт, ман-и алол кьнон. Аз-ьм ма зодбуд-бо ғажд, тьмьх дẙст гугьрд асто-ной, Қьрбонбой ғажд за, мьн дẙст гугьрд аст. Ғажд-ьм ис рьшъни гохон-ьт, ук лоқ пьдинон пь ма ғу ниц насон, мьмкин за, амӣ зьнда шẙ. Рьшънӣ-он гохтьт ук лоқон аволд-ьт пь ма ғу ницон хела над за, кẙтон ам ғу хьсар-ьс бьтапону, кам-кам ҷон пь ман атẙғд. Ам зоман-мьс кел-гẙл наздик шьд-ьт, ам ғу ць хи ҷо хьт, агзӣ дир-и ҷьст за, мьх ҷьк-он айрон фьринд. Аз-ьм ма зодбуд-бо ғажд за, уендьво лоқдуд ма и-бо фоида кẙл. Қьрбонбой ғажд-и за, - ной ам ғу кел-и уенд-ьт зьнда-и шьд. Ба’д хавд-он пь кьрич жонҷинбо-он нақл кẙл за, ғу ць лоқдуд зьнда шьд. Ауондон ғажд за, рост-ьс ғаж-ьв, а ғу мьмкин за, талхкаак хẙлẙк вьд, ба’д сьст шьд-ьт ғел-и шьд. Мьдом-и за, тьмьхьв па-и ниц лоқдуд ует, уа и-бо фоида кẙл ау ба ушъ-и оғад-ьт, ць хи ҷои хьт-ьт ҷьст-и. Ук жонҷ ғажд-и за, ака лоқдуд и-бо дауо шьд, ага-ной а ғу-ьс мьл. Мьх се нафар чор рузон пь айлоқ мол пик-он бьгзаронд. Қьрбонбой-но ук мьлтьқи сочмадор, ук чандёна пьчин-мьс уа-и дẙст вьд. Пьчин-ьс за пь уа мьлтьқ вет-он ау-ьс пошъна кẙл, одам-ьс тар чьпошът тела дуд. Чандёна пьчинон ует-ьт ньшъона де, кẙтон за, ам мьлтьқ фай шак одам-и зар-ьс кьну. Ук тоқа пьчин фьринд Қьрбонбой-ьт Бардин-он ғажд за, мьх дигар пьчин ведук бас-на-исон, а-мьс фай шак пошъна кьну, мьш бозуо-н кь дард дед. Аз-ьм ғажд за, ук пьчини дигар фьриндук ҷандьм зар-мьс кьну за, аз-бӣ ма пьчин-и уед-ьм. Ам зьмнокьнон цьмьнд мак-и мооне’ це кẙл аз-ьм қабул ньст кẙл. Мьлтьқ ной курок-ьм пахш кẙл, ма ӣ-қьндок за, мак-и пь мь бозу дед, тар чьпошът-ьм уат, ғажд-ьм за, алба ам мь рост дẙст ць хи ҷо арат, ук фьрсати дигар-бо ба ушъ-ьм оғад, ам мь амрагьньс хонд-он за, тьт ценг мьчьв-ьт пь тьрос дуд. Аз-ьм ғажд за, - эй вьрударьн, қариб за, мь ҷон незу, тьмьхьс хонд-ьв. Амондон за, мьх-он ть-бо ғажд за, пьчин науед, ти айб-дак шьд. Ба’ди ук дь соат хьсар-ьм фрӣ ис кẙл, Қьрбонбой-бо-м ғажд за, ам ти мьлтьқ фай нобакор вьдẙк. Қьрбонбой ғажд-и за, ам фай фрӣ мьлтьқьт мьх-он ма ӣ-гẙл фрӣ ведẙк ньс-бас-оғад. Чанд рузон пик бьгзаронд-ьт, бадон хавд қьшлоқ-бо.
(19.07.12 Абибов Зурбек).

Ам фай кам пул

Ук мẙлẙк ць Вьнькут пь ДЭУ арӣ-с кẙлẙк. Ук руз уа-ив моонаи даён. Уа ӣ-моона 100 сум вьдẙк, пули майда навьдẙк, и-бо-он ук сад сума дудук. Ауӣ хазинадор (кассир)-бо ғажу за, аз ць саари фар вьҷер арӣ кьньм тьмьх мьн-бо ук тоқа пул дай-ьв-о, ам фай кам пул, аз шьм ць тьмьх шькоят кьньм. Хазинадор ғажу за, охир ти моона акдунд, аз дига ць кьн-ҷо тьбо пул дай-ьм. Ам мẙлẙк ғажу, ук тоқа пул мьн-бо чиз даркор, ман-и зон липтар пул мьн-бо дай. Хазинадор ноилоҷ уа ӣ 100 суммаи зону 24 дона 1 сума-уак вьдẙк уан-идаю уа мẙлẙк-бо. Ам мẙлẙк агзӣ хьш шẙ за, ғажу: ам дигар гап. Ма як сумаои зону-т кь вар незу тацу. Пь хон иду ғажу: мьм-бо-он укгала пул дуд. Уа ӣ-вьру мьлиц вьдẙк, мат ӣ-пули зону исоб кьну за, 24 сум. Ғажу ти моона сад сум ть-бо он фай кам пул дудук. Ауӣ ғажу за, ауулон мьн-бо ук тоқа пулон дуд, аз-ьм уан-и ньст кимд, баaдон 24 дона пулон дуд, аз-ьм уан-и хьшикьнон зẙғд, оғад-ьм. Ма ӣ-вьру пьзину за, ам ӣ пул исоб кьнẙк бас-на-ису, ць руй-и ак ман фандон ман-и дудук. Ма ӣ-вьру шẙ, хазинадор-бо ғажу за, мь вьру пул-ьт кам дудук.
(10.08.12, ць нақли Аёмбекова Ошурмо)

Хẙр-ьт урк

Ук хẙр-ьс пь биёбон чаро-с кẙл. Ушъ-и хол-ьт ць хи манзил фай дир-и тẙғд. Хẙр хи сар-и уч кẙл за, ук урк и-бо дьчор дẙ. Урк бьхоуди за, хẙр-и хару. Хẙр урк-бо ғажу: пьзиньм за, ть мак-и со хар-и. Уло ць уан за, мак-и хар-и, азӣ фак-и ук аҷоиб унар ихсьм. Урк розӣ шẙ, ғажу: ауӣ ценг унар мак-и ихсу. Хẙр ғажу: со сан кь-мь-рьх, азӣ фак-и унар ихсьм. Урк сану кь хẙр-ной рьх, хẙр ауал оста - оста ғьзу, урк-бо хẙр-ной ғьзук фай маақул шẙ. Хẙр урк-бо ғажу: церанг, урк ҷьуоб даю за, фай фрӣ, маақул мьм-бо шьд фар-со ма ӣ-ранг унар мак-и ичку наихтук вьд, ти то-бо қьльғ за, ма ӣ-ранг унар-ьт мак ихт. Хẙр ауал оста-оста, ба’д тезтар-ьт - тезтар ғьзу, хьсари пь мардьм ҷо бьрсону. Мардьм касон за ук, урк кь хẙр рьх-ьс ису, дьрк-ьт сонг зонон-ьт, ма урк-и агзӣ диён за, ам соф ць мьрдан бадтар шẙ. Ук чанд нафар ма ӣ-ҷасади ць ма қьшлоқ ньварон, пь ук ҷарӣ пьртоуон. Урк се чор руз беол-ьт бемадор аг-уак фьрису, ба’д ба ушъ ису, оста - оста ць хи ҷо хазу-ьт, ланго - ланг тар биёбон рауон шẙ, пь хи авзук ғажу: мьм-бо агане унар чиз даркор, хẙр-ьс хольм-ьт со беғам хь-бо сер-ьт пьр-ьс ғьшътьм, пь хи ғẙли дед за, дигар ук чиз-ьм за, авẙлд, дарау уан-и харьм, ич-кẙи ғẙл надир-ьм, ак-ма ӣ-ранг тẙғди ць паи хи рьpқ-ьт рузӣ.
(19.07.11, ривоятгар - Абибов Гулбек)

Шер-ьт одам

Ук шер кь шъовал шьхсу, пишьк и-бо дьчор дẙ. Шер пишьк-бо ғажу мьн-бо агзӣ-с чиу за, тьт ць мьш хоназот-о. Пишьк ғажу: он аз-ьм ць тьмьх хоназот. Шер тар пишьк касу-ьт ғажу: тьт аҷаб хароб-ьт, ти ẙстẙко чиуон-ьс. Пишьк ғажу: аз-ьм пь одаминзод дẙст бандӣ фьриндук, доим пь ранҷ-ьт азоб зьндагӣ кьньм, церанг аз фарбе шьм. Шер пишьк-бо ғажу: маалум шьд за, одамо-он фай золим-ьт бе рамон вьдẙк. Пишьк ҷьуоб даю за, одамо-он фай золим-ьт бераам, ичкẙ уа-ив-гẙл пь бераами пу дẙк бас-на-ису, ҷьк-и чиз пь дьнё це одам тьрос кьну. Шер фай дар қаар шьд-ьт пишьк бо ғажд-и за, ть мьм-бо одаминзод-и ньмай, церанг шакл-ьт шамоил уа ӣ-но, азӣ фак-и ць уа ӣ-чанг халос кьньм. Пишьк шер-бо ғажд-и за, тац азӣ ть-бо одамизод-и ньмаӣ-ьм. Пишьк ць уло-т шер кь уа ӣ дьм рауонон шьд. Одам пь замин дь кьжъук-и кат-ката-гẙл қьлба-с кẙл. Шер-ьт пишьк-он одам-бо наздик шьд-ьт, пишьк шер-бо ғажд-и за, аде ак-ад ӣ-за, қьлба-с це кьну Одам. Шер одам-бо ғажд-и за, ть фай золимӣ-ьс кьнӣ, ҷьк-он ць фак ба дод оғадẙк, азӣ фак-и майда-майда кьньм. Одам шер-бо ғажу за, кь хи шъовал шьв, мьм-бо халал на-бьрсон-ьв, аз-ьм кудакдор, лакьньв за, азӣ арӣ кьньм, хи заминои кьшът кьньм. Шер тар пишьк ньмуд-ьт, одам бо ғажди за, амӣ ць мь хоназот, упа ма ӣ-олати кас, церанг хароб-ьт ман кẙлẙк. Одамизод кẙт-и за, шер-ьс фаӣ ғьрур кьну, шер-бо ғажд-и за, аз ҷьк-и мавҷудоти олами арӣ фьрмай-ьм, ягон ҷонзод то фар со кь мак зурӣ накẙлẙк. Шер ғажу: азӣ ти-гẙл бояд за, зурозмоӣ кьньм, ис аз-ьт ть қьстинг насон. Одамизод ғажу: мь-но мь камарбанд ньст за, азӣ тар хи мед вонд-ьм. Шер ғажу: шẙ хи камарбанди ць хон ижьм, азӣ ак мак альм. Одам ғажу аз хон-бо шьм? исьм за, тьт ҷьстẙк тẙғдẙк-ьт. Шер ғажу: азӣ наҷем, фак-и касьм, кадӣ-бо-т за, оғад, ти-гẙл қьстингирӣ кьньм. Одамизод ғажу: ць руй-и за, ть наҷе-и, фак-и ма бандьк-гẙл пь дьрахт вондьм, ба’дьм за, оғад фак-и атъ кьньм-ьт, қьстинг насон, шер рози шẙ. Одамизод ма шер пь дьрахт бандьк-гẙл қоим вонду-т, ба-сари ғьфчаи за, ғу-о уа ӣ-гẙл це диён, шẙ. Шер ғажу: ть тар хи хон тараф шẙ, тар уа тараф-ьс чиз бо шẙ-и? Одам шер-бо ғажу: тоқат кьн аз со тез исьм. Одам ғьфчаи зону, ису ма шер-и агзӣ дẙ за, шер дод-ьт фиғон кьну, ғажу: қьстингирӣ ма ӣ-ранг ньст. Одам ғажу: амӣ-мьс ук намуди қьстингирӣ. Одам цьмьнд за, уа ӣ-зур це иду, дьрк-гẙл ма шери агзӣ дẙ за, соф бе ольт бе мадор кьну, пишьк ць тьрос ҷẙ тацу, шер о(ҳ)-ьт фиғон кьну бе (ҳ)ушъ шẙ. Одам ма ӣ-банд-и атъ кьну касу за, шер пь замин уазу. Ба’ди чанд руз ба ушъ ису, ць хи ҷо хазу, тацу. Шер қасам хару, за дига ич-уақт одамизод-бо наздик нашẙ, рости за, ауӣ ць ҷьк махлуқот зуртарин пь дьнё вьдẙк, одам-гẙл сар-ьт кор нашẙ. Ба’д ць ма воқеа шер-ьс одами ць дир уенд-ьт, шъовальс лакẙл, кь дигар тараф-ьс ҷьстẙк, тẙғдẙк.
(10.08.12, ривоятгар - Абибов Ориф)

Тьбо дьхтьр шẙк даркор

Ук руз лолик Алисьлтон пь хи идора (архив) вьдẙк за, ук мẙлẙк атию салом-ьт аволпьрсӣ кьнон. Ам мẙлẙк ғажу за, бачам, ҷьк-и мь азоои бадан, ак ць ма мь нохуни по, то мь сар сьғонд-ьс дард кьну. Ам лолик Алисьлтон хела ғẙл диру-т ғажу, эй бчӣ, мак архив идора, мь ним Алисьлтон, тьт, хато кẙлẙк, ть-бо дьхтьр шẙк даркор, лолик Сьлтоналӣ-ҷо. Азӣ ягон дору-т дармон фрмайẙк бас-на-исьм, мак фақат уахтина уҷҷатои аз касьм, хаз шẙ за, дьхтьр-бо дьшъ нькьн-и, лолик Сьлтонали нашẙ за, тацу. Ам мẙлẙк-мьс ць мак незу тацу, дигар мẙтав наздик на-ису.
(24.10.2011. ць нақли Бардинов Хуршед)